Giữa nhịp sống trầm mặc của phố Hội, bài chòi Hội An hiện lên như một nét chấm phá sinh động, đậm đà bản sắc miền Trung. Không chỉ là trò chơi dân gian, bài chòi còn là nghệ thuật diễn xướng gắn bó sâu sắc với đời sống người dân nơi đây. Cùng WonderTour hòa mình vào không gian văn hóa độc đáo, nơi mỗi câu hô, lời hát đều mang theo hồn cốt của Hội An xưa.
Giới thiệu chung về Bài Chòi Hội An
Bài chòi Hội An là một loại hình nghệ thuật dân gian đặc sắc của miền Trung Việt Nam, kết hợp giữa ca hát, diễn xướng và trò chơi dân gian. Từ hình thức chơi bài dân dã trong các dịp lễ hội, Bài chòi dần được phát triển thành sân khấu ca kịch. Đặc biệt phổ biến tại Hội An – nơi lưu giữ và trình diễn bài chòi hàng đêm như một phần không thể thiếu của đời sống văn hóa phố cổ.
Được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, bài chòi Hội An không ngừng được gìn giữ và làm mới qua từng mùa lễ Tết. Đây không chỉ là niềm tự hào của người Hội An, mà còn là món quà văn hóa gửi đến bạn bè quốc tế – mộc mạc, sâu sắc và đầy tính nhân văn.
Nguồn gốc và ý nghĩa của Bài Chòi Hội An
Vào cuối thế kỉ XVI, đầu thế kỷ XVII, ở các làng quê miền Trung, thú dữ thường xuyên về phá hoại mùa màng. Để phòng tránh, người dân đã dựng những chiếc chòi cao ven rừng làm nơi canh gác. Mỗi chòi có một thanh niên canh giữ, khi phát hiện thú dữ sẽ đánh trống, hô to để xua đuổi. Trong lúc canh gác, để đỡ buồn, họ nghĩ ra cách hát hò giao lưu giữa các chòi.
Từ những câu hô ứng đối ấy, người dân bắt đầu sáng tạo thêm trò chơi bài tứ sắc để kết hợp giải trí. Họ vừa chơi bài, vừa hát hô đối đáp nhau từ chòi này sang chòi khác. Hình thức này nhanh chóng lan rộng và trở thành một nét sinh hoạt văn hóa dân gian đặc trưng. Đây chính là tiền thân của bài chòi Hội An Quảng Nam ngày nay.
Qua thời gian, cách chơi – hát này được tổ chức quy củ hơn và dần trở thành lễ hội. Người dân không chỉ chơi để giải trí mà còn truyền dạy, biểu diễn rộng rãi cho cộng đồng. Bài chòi Hội An ngày nay vừa là trò chơi dân gian, vừa là nghệ thuật diễn xướng độc đáo. Nó mang đậm bản sắc văn hóa của vùng đất Quảng Nam.
Không gian và cách chơi bài chòi Hội An
Không gian chơi bài chòi Hội An
Bài chòi Hội An là một hình thức diễn xướng dân gian độc đáo, thường được tổ chức ở các sân đình, bãi đất trống hoặc ven sông, nơi đông người qua lại. Không gian bài chòi được dựng bằng những chiếc chòi tre đơn sơ, cao khoảng 2–3 mét. Mỗi dãy có từ 4 đến 5 chòi, dựng thành hai bên đối diện, đủ chỗ cho vài người ngồi chơi. Giữa sân là một chòi trung tâm – nơi người dẫn trò ngồi điều khiển và xướng bài.
Cách chơi bài chòi Hội An
Cách chơi bài chòi Hội An Quảng Nam kết hợp giữa trò chơi dân gian và hình thức hát đối đáp. Người chơi ngồi trong các chòi, mỗi chòi sẽ nhận được một hoặc vài thẻ bài bằng tre, trên đó dán ba lá bài khác nhau. Những lá bài này là phiên bản cải tiến của bộ bài tam cúc, với tên gọi dân dã như: ông ầm, thằng bí, nhứt nọc, ba gà…
Trò chơi bắt đầu khi “anh hiệu” – người hô bài – rút một thẻ bài từ ống tre và bắt đầu hô “thai”. Thai là những câu hát ngẫu hứng, mang âm hưởng dân ca, ẩn chứa tên con bài bên trong. Người chơi phải vừa lắng nghe, vừa suy đoán tên bài được ẩn dụ trong câu hát để biết mình có trúng hay không.
Nếu người chơi nhận ra mình trúng con bài vừa hô, họ sẽ gõ mõ để báo hiệu. Anh hiệu sau đó sẽ mang thẻ bài đến chòi, xác nhận và trao phần thưởng nhỏ như kẹo, bánh hoặc món quà tượng trưng. Khi một chòi trúng đủ ba con bài, người chơi sẽ “tới” và được biểu dương bằng một lá cờ giấy và khay rượu chúc mừng.
Điểm đặc biệt của hát bài chòi Hội An chính là sự hòa quyện giữa trò chơi trí tuệ và nghệ thuật dân gian. Trong tiếng đàn cò, tiếng trống và lời hô dí dỏm, cuộc chơi diễn ra sôi nổi nhưng đậm chất truyền thống, tạo nên một không gian sinh hoạt cộng đồng gần gũi, vui tươi và đầy bản sắc của vùng đất Quảng Nam.
Hát bài chòi Hội An – Nét diễn xướng độc đáo
Hát bài chòi Hội An là một phần trong nghệ thuật bài chòi, gồm hai loại hình chính: trò chơi bài chòi và hát bài chòi. Đây là hình thức diễn xướng dân gian độc đáo, gắn liền với các dịp lễ Tết và sinh hoạt cộng đồng tại Hội An, Quảng Nam.
Lời hát bài chòi Hội An được thể hiện qua bốn làn điệu cơ bản: xàng xê, hồ quảng, xuân nữ và cổ bản. Mỗi làn điệu mang sắc thái riêng – từ vui tươi, hào hùng đến trữ tình, trang nghiêm. Lời hát là sự hòa quyện giữa dân ca Nam Bộ và âm hưởng tuồng truyền thống, giàu bản sắc miền Trung.
Người hô hát bài chòi là các anh Hiệu, chị Hiệu – những nghệ sĩ dân gian giữ vai trò “giữ hồn” cho trò chơi. Họ vừa hát, vừa ứng tác linh hoạt theo quân bài được rút, với lối diễn xuất duyên dáng, dí dỏm. Hát bài chòi Hội An vì thế luôn sinh động, hấp dẫn và giàu tính kết nối cộng đồng.
Lễ hội bài chòi Hội An – Điểm hẹn văn hóa mỗi dịp lễ Tết
Mỗi dịp Tết đến xuân về, khi không khí Hội An ngập tràn sắc xuân và hương vị cổ truyền, lễ hội bài chòi lại trở thành điểm hẹn quen thuộc của người dân địa phương và du khách. Không đơn thuần là một trò chơi dân gian, lễ hội này mang trong mình chiều sâu văn hóa, gắn liền với ký ức tập thể và truyền thống lâu đời của người miền Trung.
Lễ hội bài chòi Hội An là dịp để cộng đồng tụ họp, sẻ chia tiếng cười, niềm vui đầu năm và giữ gìn mạch nguồn văn hóa dân tộc. Qua từng câu hát đối, từng lời hô bài mang âm hưởng dân ca, người ta cảm nhận được sự kết nối giữa quá khứ và hiện tại – giữa con người với nhau và với chính cội nguồn của mình. Chính vì vậy, bài chòi không chỉ là hình thức giải trí mà còn là “ngôn ngữ văn hóa” đầy bản sắc.
Với du khách, lễ hội bài chòi không chỉ là một màn trình diễn dân gian hấp dẫn, mà còn là một trải nghiệm chân thật và sống động về nếp sinh hoạt của cư dân phố cổ. Khi hòa mình vào không khí rộn ràng của lễ hội, du khách có cơ hội hiểu hơn về tinh thần lạc quan, dí dỏm và giàu tình cảm của người Quảng Nam – Hội An.
Khép lại hành trình khám phá, bài chòi Hội An không chỉ mang đến tiếng cười ngày xuân mà còn gieo vào lòng du khách dư âm của một di sản sống động. Với WonderTour, mỗi trải nghiệm không chỉ là chuyến đi mà còn là hành trình chạm đến chiều sâu văn hóa – nơi phố cổ kể chuyện bằng những lời ca mộc mạc, chân tình.
